Tadeusz Korzon (Sylwester)

Korzon Tadeusz, wybitny historyk polski (29.X.1839 —1918), ur. w Mińsku Litewskim. Ukończył studia prawne na uniwersytet moskiewskim w 1859 r. Przez 2 lata był nauczycielem gimnazjum w Kownie, gdzie wraz z Konradem Chmielewskim i innymi brał czynny udział w ówczesnych demonstracjach. Zaaresztowany w list. 1861, skazany na śmierć pod zarzutem obrazy majestatu, po skasowaniu wyroku zesłany był administracyjnie do Orenburga, gdzie wraz z żoną (z którą zaręczył się w więzieniu) przebył do r. 1867, oddając się pracy malarskiej. Zesłanie to ocaliło go od niechybnej zguby w 1863/64. Powróciwszy do kraju, osiadł w Piotrkowie, a później zamieszkał na stałe w Warszawie. Tu nauczał historii w zakładach naukowych, pisał dzieła historyczne, ogłaszał liczne artykuły, rozprawy, krytyki (między. innymi ostra krytyka „Sejmu 4-letniego" Kalinki w „Ateneum" 1886 i w „Kraju", 1887). W 1897 r. został kierownikiem biblioteki ordynacji hr. Zamoyskich; na tym stanowisku przetrwał do zgonu.

Korzon wydał szereg obszernych drobiazgowych podręczników historii: starożytnej (1878, 9 wyd. 1921), średniowiecznej (1872, nowe wyd. 1893), nowożytnej (2 t.. 1889 — 1903) i nowoczesnej do 1805 r. (1906); z podręczników tych uczyło się historii całe pokolenie. Ale ponad tymi pracami górują cztery wielkie dzieła naukowe Korzona, będące zarazem czynami obywatelskimi: praca o Sobieskim przed wstąpieniem jego na tron p. t. „Dola i niedola Sobieskiego 1629 — 1674" (3 t., Kraków, 1898), 6 tomowe „Wewnętrzne dzieje Polski za Stanisława Augusta" (wyd. Akad. Urn. w 4 tomach 1882-86, wyd. II w 6 tomach, Warsz. 1897/98, z zamknięciem, Lwów 1899, stron 58); „Kościuszko" (Kraków, 1894) i „Dzieje wojen i wojskowości w Polsce" (3 t., 1912).

Korzona „Dzieje wewnętrzne" były wydarzeniem nie tylko naukowym, ale i narodowym. W ciężkiej bardzo epoce Aleksandra III i Bismarcka, kiedy szkoła stańczykowska w Krakowie podejmowała trzeźwiący obrachunek przeszłości w duchu głębokiej rezygnacji, Korzon przeciwstawił hasłom ulegania i bierności obronę sejmu wielkiego i głosił hasło odporu, czynu i ofiary. W dziele swym przedstawił źródłowo opracowane 30 lat gospodarczo*społecznego rozwoju państwa w dobie stanisławowskiej. Pracą o Kościuszce w setną rocznicę Insurekcji Korzon położył podwaliny pod posąg narodowego bohatera. Wreszcie w 3 tomach „Dziejów wojen" przedstawił wysiłki zbrojne Polaków w obronie ziemi ojczystej. Dorobkiem swego życia dał przykład, co może dokonać badacz pracowity, systematyczny i wytrwały. Nie miał wyższych uzdolnień literackich, nie umiał dać dziełom swym tła ogólnoeuropejskiego, gubił się często w nadmiarze materiału, który w „Dziejach Wewnętrznych" podawał często w stanie niemal surowym. W „Kościuszce" przytępia jego krytycyzm nadmierne umiłowanie „naczelnika" na podłożu wspólnego z nim ukochania wolności i prawa; przy czym w badaniu dziejów jego żywota ogranicza się do jedynie wtedy dostępnych źródeł polskich (Rapperswil), nie korygując ich źródłami z obcych archiwów. Wspomnienia młodości przedstawił w szkicu „Mój pamiętnik przedhistoryczny" (1912). Pod koniec życia wydał „Listy otwarte, mowy, rozprawy" (4 t. 1916/18).

Informacja pochodzi z Encyklopedii Powszechnej - Ultima Thule 1934 r.